Leergang Familiebedrijfskunde

Aan deze leergang nemen professionals deel uit verschillende disciplines. Aan de hand van vier thema’s behandelen we concrete adviesinstrumenten uit de familiebedrijfskunde die zich in de praktijk hebben bewezen.

De instrumenten zijn voor alle professionals goed toepasbaar. Deze unieke leergang biedt inspirerende inzichten om vanuit de eigen expertise beter op het familiebedrijf aan te sluiten en vele aanknopingspunten om de rol van procesregisseur te versterken.

De leergang omvat vier kernthema’s die per module in onderlinge samenhang worden behandeld:

1. Strategie => bedrijf als vertrekpunt
2. Structuur => eigendom als vertrekpunt
3. Systeem => familie als vertrekpunt
4. Proces => integratie als eindresultaat

Inhoud

Module 1

Strategie

Module 2

Structuur

Module 3

Systeem

Module 4

Proces

Opbouw

1. Inleiding familiebedrijfskunde en het proces van parallelle planning
2. Case study bedrijfsopvolging: van DGA naar familiebedrijf
3. Drie cirkel model
– hoe krijg je grip op het krachtenveld van het familiebedrijf
– hoe kijk je naar een bepaalde situatie vanuit het perspectief van
familie, bedrijf en eigendom
– wat zijn de kernvragen en de onderlinge verbanden van de
ondernemingsstrategie, eigendomsstrategie en familiestrategie
4. Gedaantevormen van het familiebedrijf en het managen van transities

Beschrijving

Deze module start met een inleiding op de familiebedrijfskunde waarmee de meest recente ontwikkelingen en kennisbronnen van dit nieuwe vakgebied worden gepresenteerd. Vervolgens wordt het begrip ‘strategie’ in een bredere context geplaatst en in verband gebracht met de levenscyclusbenadering van het familiebedrijf. Als vertrekpunt hiervoor dienen verschillende instrumenten uit het vakterrein van het strategisch management. Ook niet-financiële professionals kunnen de behandeling van deze onderwerpen goed volgen.

Toon meer

Daarmee worden de aanknopingspunten van de adviseur en relatiemanager voor de verbreding van zijn of haar betrokkenheid bij de strategische en bestuurlijke uitdagingen van de ondernemer in het familiebedrijf stevig uitgebreid. In deze module wordt het veelgeprezen “drie cirkel model” voor de advisering van het familiebedrijf centraal gesteld. Het leerstuk van de eigendomsstrategie in combinatie met de familiestrategie vormt het vertrekpunt om dieper in te gaan op veel voorkomende dilemma’s die om een strategische oplossingsbenadering vragen. Geïllustreerd wordt hoe een eigendomsstrategie kan worden uitgestippeld en uitgevoerd in relatie tot de relevante fiscale, juridische en financiële aspecten.

Aan de hand van de typologie van het familiebedrijf bespreken we op welke wijze de toenemende complexiteit van het bedrijf en het familievermogen vanuit de invalshoeken van het bedrijf, de eigendom en de familie het beste kan worden gemanaged. Deze invalshoeken bieden een praktisch goed toepasbaar raamwerk om de samenhang tussen emotionele, financiële, juridische en fiscale aspecten inzichtelijk te maken.

Bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar het begrip ‘transitie’ op basis waarvan de adviseur en relatiemanager de ondernemer en zijn familie kan helpen om de juiste stappen, beslissingen en maatregelen te nemen die passen bij de specifieke gedaantewisseling van de relatie tussen de familie, het bedrijf en het familievermogen.

Opbouw

Financiële planning op basis van de rentabiliteit van het vermogen en de vrije kasstroom
Waardecreatie als maatstaf voor continuïteit voor de lange termijn
Van DGA naar familie bedrijf: de evolutie van de structuur en het machtsevenwicht binnen het familieondernemingsbestuur
Family Governance en het Familiestatuut (doel, inhoud en proces)

Beschrijving

In de praktijk is het familievermogen in veel situaties voor het grootste deel aan het bedrijf verbonden en vormt de structurering van het familievermogen, waarbij rekening moet worden gehouden met de belangen van meerdere belanghebbenden, een grote uitdaging. Dat is in het bijzonder aan de orde bij een generatiewisseling waarbij niet alle familieleden in het bedrijf werken en/of overdragers (voor een groot deel) financieel afhankelijk blijven van het bedrijf. Veelal monden financiële knelpunten uit in relationele spanningen en omgekeerd veroorzaken gebeurtenissen in de privésfeer grote financiële belemmeringen voor het bedrijf.

Door middel van de financiële scenario analyse kunnen mogelijke knelpunten worden voorkomen en kan de veelal emotionele belangen afweging worden geobjectiveerd. In deze module worden de basisbeginselen van het financieel management en de waarde creatie van een familiebedrijf behandeld die de adviseur en relatiemanager in staat stellen om een signalerende rol te spelen bij de economische eigendomsstrategie van het familiebedrijf en een mogelijke bedreiging van de continuïteit op de langere termijn. Ook niet-financiële professionals kunnen de behandeling van deze onderwerpen goed volgen.

Toon meer

Voor de ondernemer is het lastig om de vele bestuurlijke aspecten van het bedrijf en eventuele overige vermogensbestanddelen te overzien. Dit maakt dat de adviseur en relatiemanager een cruciale rol te vervullen heeft bij de uitvoering van de eigendomsstrategie van de DGA en het familiebedrijf en bij de nazorg daarvan. In deze module wordt in het kader van de inrichting van het familieondernemingsbestuur stil gestaan bij de afwegingen die gemaakt moeten worden om de juiste bestuurlijke structuur te kiezen. De hieraan ten grondslag liggende uitgangspunten kunnen zeer goed in een familiestatuut worden vastgelegd. In deze module wordt daarom ook ingegaan op de vorm, functie, inhoud en totstandkoming van het familiestatuut. Bijzondere aandacht gaat uit naar een goede regulering van de formele en informele communicatie en informatievoorziening. Onder de noemer van de ‘family governance’ wordt de rol en positie van een familie(be)raad behandeld ten opzichte van de formele bestuursorganen.

Opbouw

Inleiding systeemleer en familieculturen
Regelende principes van de ondernemende familie
Het opstellen en toepassen van een familiebedrijven genogram
Interventies en reflectieve analyse vanuit het perspectief van de adviseur

Beschrijving

De familiale dynamiek kan een familiebedrijf maken of breken. In deze module wordt aan de hand van de systeemtheorie uit de doeken gedaan hoe samenwerkingsrelaties zich ontwikkelen tussen familieleden in hun verschillende rollen uit het drie cirkel model, welke dilemma’s en knelpunten hieruit voort komen en hoe deze kunnen worden ondervangen. Het doel is om als vertrouwde adviseur te kunnen bijdragen aan de eenheid en verbondenheid van de ondernemende familie vanuit het besef dat de adviezen die men als zakelijke dienstverlener presenteert in het kader van een bedrijfsopvolging of andere veranderingsprocessen een grote impact kunnen hebben op deze samenwerkingsrelaties. Eigendom en zeggenschap (bezit en macht) zijn immers belangrijke organiserende principes binnen families, vooral in die situaties waarbij het oogmerk bestaat om het familievermogen al dan niet in combinatie met het bedrijf als een collectief vermogen in tact te houden. De werking en toepassing van verschillende basisconcepten en instrumenten uit de relatietherapie, waaronder het genogram en systeemdiagram, zullen inzichtelijk worden gemaakt met behulp van concrete praktijksituaties.

Toon meer

Met deze module wordt de deelnemer in staat gesteld om de regelende principes (lees: de specifieke familiedynamiek) van de klant te doorgronden en te helpen het onbewuste bewust en bespreekbaar te maken alvorens te kiezen voor specifieke structuren en maatregelen. Ingegaan zal worden op de wijze waarop gedragspatronen, betekenissen, taal en overtuigingen inzichtelijk kunnen worden gemaakt. Hiermee kan de deelnemer zijn relaties behulpzaam zijn bij het in goede banen leiden van de rolwisselingen en de veranderingen in de belangen van de familieleden in verschillende situaties. De adviseur en relatiemanager die vanuit deze benadering zijn expertise dienstbaar maakt aan de visie, cultuur, waarden en strategische doelstellingen van de familie creëert een sterke toename van zijn/haar toegevoegde waarde.

Opbouw

Rollen en competenties van de vertrouwde adviseur van het familiebedrijf
Gradaties van betrokkenheid, adviesdilemma’s en adviesstrategieën
De inrichting van het adviesproces en keuze van werkvormen met de klant
Waardepropositie en positionering in relatie tot de actuele ontwikkelingen in de markt

Beschrijving

Deze module staat in het teken van de procesmatige en klantrelationele invalshoek van de advisering van het familiebedrijf. De discussie hierover dient als uitgangspunt voor de bespreking van een adviesraamwerk dat daarbij behulpzaam kan zijn. Met dit raamwerk wordt geïllustreerd hoe men een vertrouwensrelatie kan opbouwen met de directeur/eigenaren van een familiebedrijf die verder strekt dan het eigen vakgebied en die de legitimering verschaft om ook als procesregisseur een rol te spelen. Het begrip ‘client intimacy’ staat daarbij centraal.

Uitgebreid wordt ingegaan op de verschillende gradaties van klantbetrokkenheid en de daaraan verbonden adviesdilemma’s. Aan de orde komen ook de verschillende adviesstrategieën die men afhankelijk van de klantvraagstukken en de eigen rol in het adviesproces kan inzetten om de goede voortgang van het proces te bevorderen. Tijdens de interactie met de deelnemers zullen aan de hand van eigen ervaringen de kansen, grenzen en knelpunten worden verkend en besproken. Vervolgens wordt stil gestaan bij de inrichting van het adviesproces en de randvoorwaarden voor een goede voortgang van adviesproces.

Toon meer

Tijdens deze module worden verschillende werkvormen behandeld die men bij het familiefamiliebedrijf kan inzetten en de factoren die bepalend voor de keuze en timing van deze werkvormen. Bijzondere aandacht gaat uit naar de klant specifieke invulling van het begrip ‘fair process’ waarmee de betrokkenheid van de verschillende belanghebbenden wordt geborgd. De module omvat een case study waarbij naast de inrichting van het adviesproces ook de eigen rol als adviseur in dit proces aan de orde komen. Met deze casus wordt geïllustreerd hoe men het verband kan aanbrengen tussen de inhoudelijke en procesmatige aspecten van de advisering van het familiebedrijf. Tijdens de discussie met de deelnemers wordt tevens stil gestaan bij de waarde propositie voor de advisering van het familiebedrijf. Met een waarde propositie wordt onder meer geformuleerd welk dienstenpakket en aanverwante activiteiten men ten behoeve van het familiebedrijf wil aanbieden en hoe men zich als zakelijke dienstverlener wenst te onderscheiden en met andere dienstverleners wil samen werken.

Voor wie

Elke ervaren adviseur uit elke discipline die zich wil bekwamen in de familiebedrijfskunde kan deelnemen aan de leergang. Als meer specifieke doelgroep voor deze leergang zijn aangemerkt de accountant, de belastingadviseur, notaris, bankier (waaronder private banker, accountmanager zakelijk, krediet risico manager), estate planner, financieel planner, HRM adviseur, juridisch adviseur, systeemdenker en organisatie adviseur.

Deelname is mogelijk op individuele basis. Sterk aan te bevelen is evenwel deelname als collegiaal koppel van professionals uit verschillende disciplines van een organisatie, zodat de onderlinge kruisbestuiving en integrale begeleiding van de cliënt beter tot zijn recht komt. Indien vanuit eenzelfde organisatie twee koppels deelnemen, wordt tegelijkertijd ook het draagvlak voor de eenduidige toepassing van de familiebedrijfskundige adviesbenadering binnen de eigen organisatie sterk bevorderd.

Belangrijkste kenmerken

Langstlopende en meest complete familiebedrijfskundige programma
Concrete koppelingen van de harde en zachte kant
Concrete aanknopingspunten naar financiële, juridische en fiscale aspecten
Focus op professionals uit de zakelijke dienstverlening
Kleine groepen van deelnemers uit verschillende disciplines
Zeer intensief en interactief verloop van de sessies
Inspirerende leeromgeving centraal in het land

Wat levert de leergang jou op?

Je overziet en ordent een stuk gemakkelijker de veelheid en complexiteit aan vragen en aspecten die bij het familiebedrijf aan de orde zijn
Je verkrijgt meer concrete aanknopingspunten om de relatie met de opvolgende generatie en andere stakeholders uit de familie en het bedrijf op te bouwen en te verdiepen
Je verhoogt je scoringskansen bij acquisitie
Je verlaagt het afbreukrisico bij je meest profijtelijke en kritische klanten
Je verdiept en verbreedt gemakkelijker de relatie met jouw key accounts
Het verhoogt je plezier en motivatie om met familiebedrijven te werken
Het verruimt je blik op je verdere persoonlijke professionele ontwikkeling

Wat krijg je er extra bij?

Een selectie van case studies en essays uit het standaard werk: ‘Uitblinken als Familiebedrijf’
Toegang tot de digitale leeromgeving met alle lesmaterialen en een veelzijdige bibliotheek met uitgebreid naslag werk
Tijdelijk gratis gebruik van de digitale adviesinstrumenten van equimerio^® ter bevordering van de toepassing in de praktijk
Presentje van een familiebedrijf uit de 15e eeuw
Een complete set van adviessjablonen voor direct dagelijks gebruik
Twee geanonimiseerde voorbeelden van een familiestatuut uit de praktijk
Certificaat van deelname

Karakteristieken van deze leergang

Unieke combinatie van inhoud en proces. Niet alleen de bijzondere kenmerken en uitdagingen van het familiebedrijf als zodanig staan centraal, maar ook de wijze waarop je er als adviseur mee omgaat krijgt volop de aandacht
De docenten hebben een langjarige gecombineerde ervaring met de advisering van familiebedrijven in het Grootbedrijf en het MKB en met het geven van onderwijs op het terrein van de familiebedrijfskunde. Zij weten zich te verplaatsen in jouw positie
De leerstof wordt behandeld aan de hand van concrete advies instrumenten die zich in de praktijk hebben bewezen en per direct kunnen worden toegepast
Nieuwste wetenschappelijke inzichten die inspirerend zijn en relevant voor de praktijk
Basis voor een gemeenschappelijke taal en klantbenadering ter bevordering van de samenwerking tussen professionals uit verschillende disciplines binnen de eigen organisatie en externe netwerken

Leerdoelstellingen

Know: verkrijgen van vernieuwende kennis

Het herkennen en managen van samenhangen tussen verschillende financiële en niet-financiële vraagstukken van de onderneming in relatie tot de ondernemer en zijn familie in privé
Het verkrijgen van de nieuwste inzichten op het terrein van de familiebedrijfskunde
Kennis gericht op relevante concepten en thema’s, in het bijzonder het driecirkelmodel, de eigendoms- en erfgoedstrategie, integraal financieel management, parallelle planning, goed bestuur en family governance

Do: het toepassen in de praktijk

Het versterken van de samenwerking met interne en externe specialisten
Het bevestigen van de eigen rol als strategische gesprekspartner van de ondernemer
Het vertalen van de kennis naar een effectieve inzet van de aangeboden adviesinstrumenten

Grow: het bevorderen van de eigen business development

Het uitwisselen van ervaringen en best practices met andere deelnemers uit verschillende disciplines
Het verkrijgen van handvatten voor de ontwikkeling van adviesinstrumenten binnen de eigen organisatie
Het promoten van de eigen organisatie als partner van het familiebedrijf en de ondernemende familie

Conceptueel kader

Het driecirkel model uit de familiebedrijfskunde vormt het conceptueel kader van de leergang.

Drie cirkel model
Met dit model wordt de samenhang van strategische doelstellingen en belangen van de Familie, de Eigenaren en het Bedrijf inzichtelijk gemaakt. Het inzicht in deze samenhangen bevordert de juiste afstemming van de financiële, juridische en fiscale structurering in de familiale en zakelijke sfeer rekening houdend met de specifieke kenmerken en omstandigheden van de familie en het bedrijf.

De leergang is gebaseerd op het uitgangspunt dat een bedrijfsopvolging een meerjarig proces is dat op verschillende fronten moet worden gemanaged en dat dit proces een onderdeel vormt van de doorlopende veranderingen in de levenscyclus van de familie en het bedrijf. In deze leergang staan de specifieke uitdagingen van familiebedrijven in het MKB centraal.

De bedrijfsoverdracht omvat daarin een fase waarmee een onomkeerbare omslag plaats vindt in de relatie die de familie met het bedrijf cq. haar vermogen onderhoudt. Kennis- en empathie gedreven ‘customer intimacy‘ van de adviseur, in een rol als relatiemanager of specialist, vormt de professionele basis om de cliënt ook emotioneel te helpen bij de voorbereiding en het voorsorteren op deze omslag.